Mszyca zbożowa (Sitobion avenae F.) jest jednym z ważnych gospodarczo szkodników zbóż w Europie, powodującym zarówno szkody wynikające z bezpośredniego żerowania (szczególnie na kłosach), jak i pośrednio poprzez przenoszenie wirusów. Z tego względu kluczowy w ochronie pszenicy ozimej i innych roślin zbożowych jest systematyczny monitoring jej nasilenia na uprawach oraz powodowanych przez nią uszkodzeń w celu określenia aktualnego poziomu zagrożenia. Zestawienie obserwacji zobrazowało zmieniające się nasilenie występowania mszycy zbożowej na przestrzeni wybranych lat w poszczególnych regionach kraju i województwach.

The grain aphid (Sitobion avenae F.) is one of the most economically important cereal pests in Europe, causing both direct feeding damage (especially on the ears) and indirect virus transmission. For this reason, systematic monitoring of its intensity on crops and the damage it causes is crucial in the protection of winter wheat and other cereal plants in order to determine the current level of risk. The summary of observations illustrated the changing intensity of the occurrence of grain aphids over selected years in individual regions of the country and provinces.

Carter N., Dixon A.F.G., Rabbinge R. 1982. Cereal aphid populations: biology, simulation and prediction. Wageningen, The Nethrerland, 91 ss.

De Barro P.J., Sherratt T.N., Brookes C.P., David O., Maclean N. 1995. Spatial and temporal genetic variation in British field populations of the grain aphid Sitobion avenae (F.) (Hemiptera: Aphididae) studied using RAPD-PCR. Proceedings of the Royal Society B 262 (1365): 321–327. DOI: 10.1098/rspb.1995.0212

Dedryver C.A. 1978. Biologie des pucerons des céréales dans l’ouest de la France. 1. Distribution et developpement des populations de Sitobion avenae F., Metopolophium dirhodum Wlk., et Rhopalosiphum padi L., de 1974 to 1977 sur le blé d’hiver dans le Bassin de Rennes. Annales de Zoologie Ecologie Animale 10: 483–505.

Dedryver C.A., Fievet V., Plantegenest M., Vialatte A. 2009. An overview of the functioning of Sitobion avenae populations at three spatial scales in France. Redia XCII: 159–162.

Entwistle J.C., Dixon A.F.G. 1986. Short-term forecasting of peak population density of the grain aphid (Sitobion avenae) on wheat. Annals of Applied Biology 109 (2): 215–222. DOI: 10.1111/j.1744-7348.1986.tb05313.x

Harrington R., Verrier R., Denholm C., Hullé M., Maurice D., Bell N., Knight J., Rounsevell M., Cocu N., Barbagallo S., Basky Z., Coceano P.G., Derron J., Katis N., Lukasova H., Marrkula I., Mohar J., Pickup J., Rolot J.L., Ruszkowska M., Schliephake E., Seco-Fernandez M.V., Sigvald R., Tsitsipis J., Ulber B. 2001. EXAMINE (EXploitation of Aphid Monitoring In Europe): an European thematic network for the study of global change impacts on aphids. s. 45–49. W: Aphids in a new millennium. Proceedings of the Sixth International Symposium on Aphids (C.A. Dedryver, M. Hulle, C. Rispe, J.C. Simon, red.). Proceedings 6th International Symposium on Aphids: Aphids in a New Millennium, Rennes, 3–7 September 2001.

Klueken A.M., Hau B., Ulber B., Poehling H.-M. 2009. Forecasting migration of cereal aphids (Hemiptera: Aphididae) in autumn and spring. Journal of Applied Entomology 133 (5): 328–344. DOI: 10.1111/j.1439-0418.2009.01387.x

Llewellyn K.S., Loxdale H.D., Harrington R., Brookes C.P., Clark S.J., Sunnucks P. 2003. Migration and genetic structure of the grain aphid (Sitobion avenae) in Britain related to climate and clonal fluctuation as revealed using microsatellites. Molecular Ecology 12 (1): 21–34. DOI: 10.1046/j.1365-294x.2003.01703.x

Llewellyn K.S., Loxdale H.D., Harrington R., Clark S.J., Sunnucks P. 2004. Evidence for gene flow and local clonal selection in field populations of the grain aphid (Sitobion avenae) in Britain revealed using microsatellites. Heredity 93: 143–153. DOI: 10.1038/sj.hdy.6800466

Loxdale H.D., Tarr I.J., Weber C.P., Brookes C.P., Digby P.G., Castañera P. 1985. Electrophoretic study of enzymes from cereal aphid populations. III. Spatial and temporal genetic variation of populations of Sitobion avenae (F.) (Hemiptera: Aphididae). Bulletin of Entomological Research 75 (1): 121–141. DOI: 10.1017/s0007485300014218

Mrówczyński M., Wachowiak H., Boroń M. 2005. Szkodniki zbóż – aktualne zagrożenia w Polsce. [Cereals pests – current thereats in Poland]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 45 (2): 929–932.

Mrówczyński M., Walczak F., Korbas M., Paradowski A., Roth M. 2009. Zmiany klimatyczne a zagrożenia roślin rolniczych przez agrofagi. Studia i raporty IUNG – PIB 17: 139–148.

Papura D., Simon J.-C., Halkett F., Delmotte F., Le Gallic J.-F., Dedryver C.-A. 2003. Predominance of sexual reproduction in Romanian populations of the aphid Sitobion avenae inferred from phenotypic and genetic structure. Heredity 90 (5): 397–404. DOI: 10.1038/sj.hdy.6800262

Parry H.R. 2013. Cereal aphid movement: general principles and simulation modelling. Movement Ecology 1 (14): 1–15. DOI: 10.1186/2051-3933-1-14

Pierre J.S., Dedryver C.A. 1984. Un modèle de régression multiple appliqué à la prévision des pullulations d’un puceron des céréales, Sitobion avenae F., sur blé d’hiver. Acta Oecologica Oecologia Applicata 5 (2): 153–172.

Plantegenest M., Pierre J.S., Caillaud C.M., Simon J.C., Dedryver C.A., Cluzeau S. 1996. A model to describe the reproductive rate in the aphid Sitobion avenae (Hemiptera: Aphididae): A case study. European Journal of Entomology 93 (4): 545–553.

Plantegenest M., Pierre J.S., Dedryver C.A., Kindlmann P. 2001. Assessment of the relative impact of different natural enemies on population dynamics of the grain aphid Sitobion avenae in the field. Ecological Entomology 26 (4): 404–410. DOI: 10.1046/j.1365-2311.2001.00330.x

Plumb R.T. 1995. Epidemiology of barley yellow dwarf virus in Europe. s. 129–144. W: Barley yellow dwarf: 40 years of progress (C.J. D’Arcy, P.A. Burnett, red.). APS Press, St. Paul, Minnesota, USA, 374 ss.

Ruszkowska M. 1993. Rola terminów zabiegów chemicznych w zwalczaniu mszyc zbożowych. [Importance of the terms of treatment chemical control on the winter wheat before aphids]. Materiały 33. Sesji Naukowej Instytutu Ochrony Roślin, cz. 2: 62–65.

Ruszkowska M. 2002. Przekształcenia cyklicznej partenogenezy mszycy Rhopalosiphum padi (L.) (Homoptera, Aphidoidea) – znaczenie zjawiska w adaptacji środowiskowej. Rozprawy Naukowe Instytutu Ochrony Roślin 8, 63 ss.

Ruszkowska M. 2004. Modyfikacja progów szkodliwości i metody alternatywne w warunkach powstawania nowych form rozwojowych mszyc. [Modification of harmfulness thresholds and alternative methods in the conditions of the emergence of new developmental forms of aphids]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 44 (1): 347–354.

Ruszkowska M. 2006. Uwarunkowania klimatyczne w rozprzestrzenianiu najważniejszych wektorów chorób wirusowych na zbożach w badanych regionach Polski. [Permanent and cyclic parthenogenesis of Rhopalosiphum padi (L.) (Homoptera: Aphidoidea) across different climate regions in Poland]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 46 (1): 276–283.

Simon J.-C., Baumann S., Sunnucks P., Hebert P.D.N., Pierre J.S., Le Gallic J.-F., Dedryver C.-A. 1999. Reproductive mode and population genetic structure of the cereal aphid Sitobion avenae studied using phenotypic and microsatellite markers. Molecular Ecology 8 (4): 531–545. DOI: 10.1046/j.1365-294x.1999.00583.x

Strażyński P., Mrówczyński M. 2019. Integrowana ochrona przed szkodnikami. s. 128–136. W: Zboża wysokiej jakości – wszechstronne wykorzystanie. Poradnik dla producentów. Wydanie 9. Agroserwis, Warszawa, 160 ss.

Strażyński P., Ruszkowska M., Węgorek P. 2011. Dynamika lotów mszyc w latach 2008–2010 najliczniej odławianych w Poznaniu aspiratorem Johnsona. [Flights dynamics of aphids caught numerously by Johnson’s suction trap in Poznań in 2008–2010]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1): 213–216.

Tratwal A., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Wielkopolan B. 2016a. Rola corocznej oceny uszkodzeń spowodowanych przez najważniejsze agrofagi głównych roślin uprawnych w Polsce na podstawie ogólnokrajowego monitorowania. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego 1/2016: 89–99.

Tratwal A., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Wielkopolan B. 2014. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2014 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2015. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 40 ss.

Tratwal A., Jakubowska M., Roik K., Baran M., Wielkopolan B., Strażyński P. 2016b. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2016 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2017. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 43 ss.

Tratwal A., Jakubowska M., Roik K., Baran M., Wielkopolan B., Strażyński P. 2017a. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2017 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2018. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 41 ss.

Tratwal A., Jakubowska M., Roik K., Baran M., Wielkopolan B., Strażyński P. 2018. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2018 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2019. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 39 ss.

Tratwal A., Jakubowska M., Roik K., Wielkopolan B. 2015. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2015 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2016. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 41 ss.

Tratwal A., Kubasik W., Mrówczyński M. (red.) 2017b. Poradnik sygnalizatora ochrony zbóż. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 247 ss.

Vialatte A., Plantegenest M., Simon J.-C., Dedryver C.-A. 2007. Farm-scale assessment of movement patterns and colonisation dynamics of the grain aphid in arable crops and hedgerows. Agricultural and Forest Entomology 9 (4): 337–346. DOI: 10.1111/j.1461-9563.2007.00347.x

Walczak F. 2010. Groźne szkodniki zbóż i terminy ich zwalczania. Wieś Jutra 4 (141): 30–34.

Walczak F., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Tratwal A., Wielkopolan B., Złotkowski J. 2012. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2012 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2013. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 43 ss.

Walczak F., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Tratwal A., Wielkopolan B., Złotkowski J. 2013. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2013 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2014. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 45 ss.

Walczak F., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Tratwal A., Złotkowski J. 2011. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2011 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2012. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 44 ss.

Walczak F., Jakubowska M., Rosiak K., Tratwal A., Złotkowski J. 2009. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2009 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2010. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 66 ss.

Walczak F., Jakubowska M., Rosiak K., Tratwal A., Złotkowski J. 2010. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2010 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2011. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 39 ss.

www.agrofagi.com.pl