Dla zachowania różnorodności biologicznej mikroorganizmów glebowych, w tym grzybów entomopatogenicznych będących naturalnymi wrogami szkodników, ogromne znaczenie mają obszary, które w jak najmniejszym stopniu podlegają przekształceniom antropogenicznym. Takimi obszarami mogą być doliny rzeczne. Celem pracy było rozpoznanie rodzajów grzybów entomopatogenicznych, a także zbadanie nasilenia ich występowania w wierzchnich poziomach genetycznych łąkowych gleb murszowo-glejowych położonych w dolinie rzeki Liwiec. Materiał do badań stanowiły próby gleby pobrane w dwóch terminach, w październiku 2018 i maju 2019 roku, w dolinie górnego biegu rzeki Liwiec. Grzyby owadobójcze izolowano z poszczególnych poziomów genetycznych badanych gleb stosując metodę posiewu na podłoże selektywne. W trakcie badań wyizolowano grzyby owadobójcze z rodzaju: Beauveria spp., Metarhizium spp., Isaria spp. i Lecanicillium spp., przy czym w terminie jesiennym stwierdzono obecność tylko rodzaju Beauveria spp. oraz Lecanicillium spp. Najwięcej jednostek infekcyjnych tworzyły grzyby z rodzaju Beauveria spp., a największe nasilenie ich występowania stwierdzono w poziomach darniowych badanych gleb.

For the preservation of biological diversity of soil microorganisms, including entomopathogenic fungi which are natural enemies of pests, areas that are subject to anthropogenic transformation as little as possible are of great importance. River valleys may be such areas. The aim of the study was to identification of types of entomopathogenic fungi, as well as to investigate the intensity of their occurrence in the upper genetic levels of meadow muck-glial soils located in the Liwiec river valley. The material for the research was soil samples collected in October 2018 and May 2019, in the upper reaches of the Liwiec river. Insecticidal fungi were isolated from individual genetic levels of the soils under study using the selective substrate isolation method. In the course of the research, insecticidal fungi of the genus were isolated: Beauveria spp., Metarhizium spp., Isaria spp. and Lecanicillium spp., with only Beauveria spp. and Lecanicillium spp. being found in the autumn. The greatest number of infection units was formed by the fungus Beauveria spp. and the greatest intensity of its occurrence was found in the turf level of the soils studied.

Augustyniak-Kram A. 2010. Organizmy pożyteczne w strategiach biologicznego zwalczania – grzyby owadobójcze. Studia Ecologiae et Bioethicae 8 (1): 45–54.

Badura L. 2003. Problemy mikrobiologii gleby. [The problems of soil microbiology]. Roczniki Gleboznawcze 54 (1/2): 5–11.

Balla A., Silini A., Cherif-Silini H., Chenari-Bouket A., Moser W.K., Nowakowska J.A., Oszako T., Benia F., Belbahri L. 2021. The threat of pests and pathogens and the potential for biological control in forest ecosystems. Forests 12 (11): 1579–1614. DOI: 10.3390/f12111579

Bałazy S. 2004. Znaczenie obszarów chronionych dla zachowania zasobów grzybów entomopatogenicznych. Kosmos 53 (1): 5–16.

Bałazy S. 2006. Rozpoznanie i próby oszacowania roli grzybów entomopatogenicznych w drzewostanach. Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej R. 8, 14 (4): 154–165.

Becher M. 2013. Stan przeobrażenia materii organicznej gleb doliny górnego biegu rzeki Liwiec. Rozprawa Naukowa nr 125. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce 158 ss.

Bednarek R., Pokojska U., Dziadowiec H., Prusinkiewicz Z. 2004. Badania ekologiczno-gleboznawcze. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 344 ss. ISBN 83-01-14216-2.

Bischoff J.F., Rehner S.A., Humber R.A. 2006. Metarhizium frigidum sp. nov.: a cryptic species of M. anisopliae and member of the M. flavoviride complex. Mycologia 98 (5): 737–745. DOI: 10.3852/mycologia.98.5.737

Bischoff J.F., Rehner S.A., Humber R.A. 2009. A multilocus phylogeny of the Metarhizium anisopliae lineage. Mycologia 101 (4): 512–530. DOI: 10.3852/07-202

Chen W., Xie W., Cai W., Thaochan N., Hu Q. 2021. Entomopathogenic fungi biodiversity in soil of three provinces located in southwest China and first approach to evaluate their biocontrol potential. Journal of Fungi 7 (11): 984. DOI: 10.3390/jof7110984

Dannon H.F., Dannon A.E., Douro-Kpindou O.K., Zinsou A.V., Houndate A.T., Toffa-Mehinto J., Elgbede I.A.T.M., Olou B.D., Tamo M. 2020. Toward the efficient use of Beauveria bassiana in integrated cotton insect pest management. Journal of Cotton Research 3: 24. DOI: 10.1186/s42397-020-00061-5

Dembek W., Piórkowski H., Rycharski M. 2000. Mokradła na tle regionalizacji fizycznogeograficznej Polski. Biblioteczka Wiadomości Instytut Melioracji i Użytków Zielonych 97, 135 ss.

Fiedler Ż., Sosnowska D., Baranowski T. 2002. Patogeny grzybowe i abamektyna w biologicznym zwalczaniu szkodników szklarniowych. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 42 (2): 420–423.

Ginter A. 2021. Małe gospodarstwa rolne wobec wyzwań zrównoważonego rozwoju i Zielonego Ładu. Monografia. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce, 174 ss. ISBN 978-83-66541-76-4.

Gottwald T.R., Tedders W.L. 1984. Colonization, transmission, and longevity of Beauveria bassiana and Metarhizium anisopliae (Deuteromycotina: Hyphomycetes) on pecan weevil larvae (Coleoptera: Curculionide) in the soil. Environmental Entomology 13 (2): 557–560. DOI: 10.1093/ee/13.2.557

Humber A.R. 2012. Identification of Entomopathogenic Fungi. Chapter VI. W: Manual of Techniques in Invertebrate Pathology (L.A. Lacey, red.). Academic Press, London, 504 ss. ISBN 978-01-23868-99-2.

Inglis G.D., Enkerli J., Goettel M.S. 2012. Laboratory Techniques Used for Entomopathogenic Fungi: Hypocreales. Chapter VII. W: Manual of Techniques in Invertebrate Pathology (L.A. Lacey, red.). Academic Press, London, 504 ss. ISBN 978-01-23868-99-2.

Jarmuł-Pietraszczyk J., Górska K., Kamionek M., Zawitkowski J. 2013. The occurrence of entomopathogenic fungi in the Chojnowski Landscape Park in Poland. Animal Science 52: 37–47.

Jaworska M., Dudek B. 1992. Występowanie owadobójczych nicieni w glebach wybranych upraw. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie. Ogrodnictwo 20: 131–147.

Kalinowski M. 2021. Będą dotacje do biologicznych pestycydów. Jak wysokie będą dopłaty? Tygodnik Poradnik Rolniczy. https://www.tygodnik-rolniczy.pl/

Kepler R.M., Luangsa-ard J.J., Hywel-Jones N.L., Quandt C.A., Sung G.H., Rehner S.A., Aime M.C., Henkel T.W., Sanjuan T., Zare R., Chen M., Li Z., Rossman A.Y., Spatafora J.W., Shrestha B. 2017. A phylogenetically-based nomenclature for Cordycipitaceae (Hypocreales). IMA Fungus 8 (2): 335–353. DOI: 10.5598/imafungus.2017.08.02.08

Kessler P., Enkerl J., Schweize C., Keller S. 2004. Survival of Beauveria brongniartii in the soil after application as a biocontrol agent against the European cockchafer Melolontha melolontha. Biocontrol 49: 563–581. DOI: 10.1023/B:BICO.0000036441.40227.ed

Kin P.K., Azami W.A., Kamarudin N., Ali S.R.A., Moslim R. 2017. The occurrence of entomopathogenic fungi on mineral and peat soils in peninsular Malaysia. American Journal of Agricultural and Biological Sciences 12 (1): 1–12. DOI: 10.3844/ajabssp.2017.1.12

Koper J., Piotrowska A. 1999. Aktywność enzymatyczna gleby jako parametr jej żyzności wywołany systemem uprawy. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 467 (1): 127–134.

Kumar J., Ramalal A., Mallick D., Mishra V. 2021. An overview of some biopesticides and their importance in plant protection for commercial acceptance. Plants 10 (6): 1185–1196. DOI: 10.3390/plants10061185

Lipa J. 2000. Obecne i przyszłe miejsce biologicznej i innych niechemicznych metod ochrony roślin. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 40 (1): 62–70.

Masoudi A., Wang M., Zhang X., Wang C., Qiu Z., Wang W., Wang H., Liu J. 2020. Meta-analysis and evaluation by insect-metiadet baiting reveal different patterns of hypocrealen entomopathogenic fungi in the soils from two regions of China. Frontiers in Microbiology 11: 1133. DOI: 10.3389/fmicb.2020.01133

Miętkiewski R., Tkaczuk C., Zasada L. 1992. Występowanie grzybów entomopatogennych w glebie ornej i łąkowej. Acta Mycologica 27 (2): 197–203.

Mioduszewski W. 2004. Problemy gospodarki wodnej w rolnictwie w kontekście Ramowej Dyrektywy Wodnej. Światowy Dzień Wody. Polska Akademia Nauk, Warszawa: 35–42.

Mocek A., Drzymała S., Maszner P. 2000. Geneza, analiza i klasyfikacja gleb. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego, Poznań, 418 ss. ISBN 978-83-7160-586-4.

Natywa M., Selnet M., Maciejewski T. 2014. Wpływ wybranych czynników agrotechnicznych na liczebność i aktywność drobnoustrojów glebowych. Fragmenta Agronomica 31 (2): 56–63.

Quesada-Moraga E., Navas-Cortés J.A., Maranhao E.A., Ortiz-Urquiza A., Santiago-Alvarez C. 2007. Factors affecting the occurrence and distribution of entomopathogenic fungi in natural and cultivated soils. Mycological Research 111: 947–966. DOI: 10.1016/j.mycres.2007.06.006

Rehner S.A., Buckley E.P.A. 2005. Beauveria phylogeny inferred from nuclear ITS and EF1-α sequences: evidence for cryptic diversification and links to Cordyceps teleomorphs. Mycologia 97 (1): 84–98. DOI: 10.3852/mycologia.97.1.84

Rehner S.A., Minnis A.M., Sung G.H., Luangsa-ard J.J., Devotto L., Humber R.A. 2011. Phylogeny and systematics of the anamorphic, entomopathogenic genus Beauveria. Mycologia 103 (5): 1055–1073. DOI: 10.3852/10-302

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz.U. L 309 z 24.11.2009, s. 1).

Sharma L., Oliveira I., Gonçalves F., Raimundo F., Singh R.K., Torres L., Marques G. 2021. Effect of soil chemical properties on the occurrence and distribution of entomopathogenic fungi in portuguese grapevine fields. Pathogens 10 (2): 137. DOI: 10.3390/pathogens10020137

Sosnowska D. 2005. Biopreparaty grzybowe w biologicznym zwalczaniu szkodników upraw szklarniowych i polowych. [Fungi biopesticides in biological control of greenhouse and field pests]. Postępy Nauk Rolniczych 52 (5): 17–27.

Sosnowska D. 2013. Postępy w badaniach i wykorzystanie grzybów pasożytniczych w integrowanej ochronie roślin. [Progress in research and the use of pathogenic fungi in integrated plant protection]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 53 (4): 747–750. DOI: 10.14199/ppp-2013-018

Sosnowska D. 2018. Konserwacyjna metoda biologiczna wsparciem integrowanej ochrony roślin i rolnictwa ekologicznego. [The contribution of conservation biological control method to integrated plant protection and organic farming]. Progress in Plant Protection 58 (4): 288–293. DOI: 10.14199/ppp-2018-040

Sosnowska D. 2019. Grzyby pasożytnicze i antagonistyczne w biologicznej ochronie roślin w Polsce. [Parasitic and antagonistic fungi in biological plant protection in Poland]. Progress in Plant Protection 59 (4): 223–231. DOI: 10.14199/ppp-2019-029

Sosnowska D., Lindquist R.K. 1994. Wykorzystanie owadobójczego grzyba Paecilomyces fumosoroseus (Wize) i preparatu Margosan w biologicznym zwalczaniu wciornastka zachodniego (Frankliniella occidentalis, Pergande). Ochrona Roślin 38 (1): 2–3.

Sosnowska D., Piątkowski J. 1996. Efficacy of entomopathogenic fungus Paecilomyces fumosoroseus against whitefly (Trialeurodes vaporariorum) in greenhouse tomato cultures. Insect Pathogens and Insect Parasitic Nematodes (P.H. Smits, red.). IOBC-WPRS Bulletin 19 (9): 179–182.

Storey G.K., Gardner W.A., Tollner E.W. 1989. Peneetration and persistence of commercially formulated Beauveria bassiana conidia in soil of two tillage system. Environmental Entomology 18 (5): 835–839. DOI: 10.1093/ee/18.5.835

Strasser H., Forrer A., Schinner F. 1996. Development of media for the selective isolation and maintenance of virulence of Beauveria brongniartii. s. 125–130. W: Microbial Control of Soil Dwelling Pests (T.A. Jackson, T.R. Glare, red.). AgResearch, Lincoln, New Zealand.

Tkaczuk C. 2008. Występowanie i potencjał infekcyjny grzybów owadobójczych w glebach agrocenoz i środowisk seminaturalnych w krajobrazie rolniczym. Rozprawa Naukowa nr 94. Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce, 160 ss.

Tkaczuk C., Majchrowska-Safaryan A., Harasimiuk M. 2016. Występowanie oraz potencjał infekcyjny grzybów entomopatogenicznych w glebach z pól uprawnych, łąk i siedlisk leśnych. [The occurrence and infective potential of entomopathogenic fungi in the soil of arable fields, meadows and forest habitats]. Progress in Plant Protection 56 (1): 5–11. DOI: 10.14199/ppp-2016-001

Van der Weerden N.L., Bleackley M.R., Anderson M.A. 2013. Properties and mechanisms of action of naturally occurring antifungal peptides. Cellular and Molecular Life Sciences 70 (19): 3545–3570. DOI: 10.1007/s00018-013-1260-1

Vänninen I., Tyni-Juslin J., Hokkanen H.M.T. 2000. Persistence of augmented Metarhizium anisopliae and Beauveria bassiana in Finnish agricultural soils. BioControl 45: 201–222. DOI: 10.1023/A:1009998919531

Vega F.E., Goettel M.S., Blackwell M., Chandler D., Jackson M.A. 2009. Fungal entomopathogens: new insights on their ecology. Fungal Ecology 2 (4): 149–159. DOI: 10.1016/j.funeco.2009.05.001