Soja jest jedną z najważniejszych roślin uprawnych na świecie. W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój produkcji tej rośliny w Pol­sce. Do niedawna uważano, że w naszych warunkach klimatycznych soja nie jest atakowana przez szkodniki oraz choroby, a sporadycznie występujące infekcje nie wymagają stosowania środków ochrony roślin. Wraz ze wzrostem powierzchni uprawy soi w Polsce sytuacja ta uległa zmianie i coraz częściej na tej uprawie notuje się występowanie organizmów chorobotwórczych (przede wszystkim grzybów). Większość z nich przenoszona jest wraz z nasionami. Problem z jakością materiału siewnego pojawił się w Polsce w 2024 roku, a w bie­żącym sezonie znacząco się nasilił. W latach 2024–2025 przeanalizowano zdrowotność 17 próbek materiału siewnego soi, pochodzących z różnych regionów Polski. Dominujące w obu latach badań okazały się grzyby rodzaju Diaporthe/Phomopsis (w tym D. longicolla orazD. eres), które porażały nawet ponad 50% nasion w próbce. Odpowiadają one za niską jakość nasion i znaczny spadek plonów w więk­szości obszarów produkcji soi. Duże znaczenie miały również grzyby rodzajów Alternaria i Fusarium. Właściwa identyfikacja organizmów szkodliwych jest niezbędna w celu oceny zagrożenia oraz zwalczania agrofagów w ramach integrowanej ochrony roślin.

Soybean is one of the most important crops in the world. Last years, there has been a dynamic development of the production of this plant in Poland. Until recently, it was believed that in our climate, soybean was not attacked by pests or diseases, and that rare infections did not require the use of plant protection products. With the increase in the area of soybean cultivation in Poland, this situation has changed, and pathogenic organisms (mainly fungi) are increasingly being reported in this crop. Most of these are transmitted via seeds. Problems with seed quality appeared in Poland in 2024 and have significantly intensified this season. In 2024–2025, the health status of 17 soybean seed samples from various regions of Poland was analysed. Fungi of the Diaporthe/Phomopsis genus (including D. longicolla and D. eres) were the dominant species in both years of the study, infecting up to more than 50% of the seeds in the sample. These are responsible for poor seed quality and significant yield declines in most soybean production areas. Fungi of the genera Alternaria and Fusarium also played a significant role. Correct identification of harmful organisms is essential for risk assessment and pest control asa part of integrated pest management.

Baird R.E., Abney T.S., Mullinix B.G. 2001. Fungi associated with pods and seeds during the R6 and R8 stages of four soybean cultivars in southwestern Indiana. Phytoprotection 82 (1): 1–11. DOI: 10.7202/706210ar

Domsch W., Gams W., Anderson T.H. 1980. Compendium of Soil Fungi. Volume 1. Academic Press, London Ltd., 860 ss. ISBN 978-0-12-220401-2.

Dugan F.M. 2006. The Identification of Fungi: An Illustrated Introduction with Keys, Glossary and Guide to Literature. American Phytopathological Society, Saint Paul, 176 ss. ISBN 0-89054-336-4.

Ellis M.B. 1971. Dematiaceous Hyphomycetes. CAB International, Wallingford, UK. DOI: 10.1079/9780851986180.000

Filoda G., Mrówczyński M. (red.). 2016. Metodyka integrowanej ochrony i produkcji soi dla doradców. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 137 ss. ISBN 978-83-64655-27-2.

Hartman G.L., Rupe J.C., Sikora E.J., Domier L.L., Davis J.A., Steffey K.L. (red.). 2015. Compendium of Soybean Diseases and Pests, Fifth Edition. APS Press, The American Phytopathological Society, St. Paul, Minnesota, USA, 201 ss. ISBN 978-08- 905-447-30.

Hosseini B., El-Hasan A., Link T., Voegele R.T. 2020. Analysis of the species spectrum of the Diaporthe/Phomopsis complex in European soybean seeds. Mycological Progress 19: 455–469. DOI: 10.1007/s11557-020-01570-y

IMGW 2025. Charakterystyka wybranych elementów klimatu w Polsce w lipcu 2025 roku. Instytut Meteorologii i Gospodar­ki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa. https://stopsuszy.imgw.pl/charakterystyka-wybranych-elementow-klimatu-w-polsce-w-lipcu-2025-roku/ [dostęp: 08.12.2025].

Kwaśna H., Chełkowski J., Zajkowski P. 1991. Flora Polska T. XXII. Grzyby niedoskonałe. Strzępczakowe. Gruzełkowate. Sierpik (Fusarium). Polska Akademia Nauk, Warszawa–Kraków, 136 ss. ISBN 978-83-854-440-08.

Lorenc-Kozik A.M., Pisulewska E. 2003. Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem i mikroelementami na plonowanie wybra­nych odmian soi. Rośliny Oleiste 24: 131–142.

Medić-Pap S., Milošević M., Jasnić S. 2007. Soybean seed-borne fungi in the Vojvodina province. Phytopathologia Polonica 45: 55–67.

Olszak-Przybyś H., Korbecka-Glinka G. 2024. The diversity of seed-borne fungi associated with soybean grown in southern Po­land. Pathogens 13 (9): 769. DOI: 10.3390/pathogens13090769

Rocznik Meteorologiczny 2024. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, 381 ss.

Santos J.M., Vrandečić K., Ćosić J., Duvnjak T., Phillips A.J.L. 2011. Resolving the Diaporthe species occurring on soybean in Croatia. Persoonia 27: 9–19. DOI: 10.3767/003158511X603719

Sinclair J.B. 1993. Phomopsis seed decay of soybeans – a prototype for studying seed disease. Plant Disease 77 (4): 329–334.

Watanabe T. 2010. Pictorial Atlas of Soil and Seed Fungi. Morphologies of Cultured Fungi and Key to Species, Third Edition. CRC Press, Boca Raton, 426 ss.

Wilk M. 2017. Soja źródłem cennych składników żywieniowych. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 24, 2 (111): 16–25. DOI: 10.15193/zntj/2017/111/182

Zhang A.W., Riccioni L., Pedersen W.L., Kollipara K.P., Hartman G.L. 1998. Molecular identification and phylogenetic group­ing of Diaporthe phaseolorum and Phomopsis longicolla isolates from soybean. Phytopathology 88 (12): 1306–1314. DOI: 10.1094/PHYTO.1998.88.12.1306

Żelechowski M., Molcan T., Bilska K., Myszczyński K., Olszewski J., Karpiesiuk K., Wyrębek J., Kulik T. 2021. Patterns of diver­sity of Fusarium fungi contaminating soybean grains. Toxins 13 (12): 884. DOI: 10.3390/toxins13120884