W latach 2021–2023 wykonano doświadczenia polowe w Jelczu-Laskowicach w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmiano­wego (PDO) nad oceną plonowania i zdrowotności 17 odmian pszenicy ozimej. Pszenicę ozimą uprawiano w wariancie podstawowym oraz intensywnym (zwiększone nawożenie azotowe, nawożenie mikroelementami, fungicydy, insektycydy, regulatory wzrostu). Wystę­powanie chorób (mączniak prawdziwy, septorioza paskowana liści, czerń zbóż) w uprawie pszenicy ozimej było zróżnicowane w latach badań. Bardziej podatne na choroby były odmiany Błyskawica i KWS Donovan, zaś odmiana Symetria odznaczała się nieco wyższą odpor­nością. Pszenica odmiany RGT Bilanz charakteryzowała się wysokim poziomem oraz małą zmiennością plonowania w latach, niezależnie od zastosowanej technologii uprawy. Odmianami pszenicy ozimej odznaczającymi się wysoką zmiennością plonowania, niezależnie od poziomu agrotechniki, były Kariatyda i Owacja. Odmiana Kariatyda nie jest zalecana do uprawy na glebie lekkiej, ponieważ daje niskiei zróżnicowane plony. Zmienność plonowania odmian pszenicy rzadziej występowała w warunkach intensywnej uprawy (A2) niż w przy­padku uprawy standardowej (A1).

Field experiments (2021–2023) were performed in Jelcz-Laskowice within the Post-Registration Variety Testing System (PRVT) to evalu­ate the yield and health status of seventeen winter wheat cultivars. Winter wheat was cultivated under basic and intensive variants (increased fertilization, foliar nutrition with microelements, fungicides, insecticides, growth retardants). The occurrence of diseases (powdery mildew, leaf spot septoria, cereal black spot) in winter wheat cultivation varied between the growing periods. The cultivars Błyskawica and KWS Donovan were more susceptible to diseases, while cultivar Symetria demonstrated slightly higher disease resis­tance. Cultivar RGT Bilanz is characterized by consistently high yield levels and low variability over the years, regardless of the cultivation technology employed. Cultivars Kariatyda and Owacja exhibited high yield variability, regardless of the level of agricultural technology employed. Cultivar Kariatyda is not recommended for cultivation in the studied environment due to its low and highly variable yields. Variability in yield was less frequent in wheat grown under intensive cultivation conditions (A2) compared to standard cultivation (A1).

pszenica ozima; odmiany; zdrowotność łanu; plon ziarna; zmienność plonowania; intensywność uprawy; winter wheat; cultivars; plant health states; grain yield; yield variability; cultivation intensity

Caliński T., Czajka S., Kaczmarek Z. 1987a. A model for the analysis of series of experiments repeated at several places over a period of years. I. Theory. Biuletyn Oceny Odmian 17–18: 7–33.

Caliński T., Czajka S., Kaczmarek Z. 1987b. A model for the analysis of series of experiments repeated at several places over a period of years. I. Example. Biuletyn Oceny Odmian 17–18: 35–71.

Desheva G.N., Valchinova E.K., Pencheva A.D. 2025. Parametric and non-parametric methods for the evaluation of winter rye genotypes by grain yield stability. Journal of Agricultural Sciences 70 (1): 1–19. DOI: 10.2298/JAS2501001D

Feledyn-Szewczyk B., Jończyk K., Stalenga J. 2024. The effect of crop production systems and cultivars on spring wheat (Triticum aestivum L.) yield in a long-term experiment. Agriculture 14 (4): 625. DOI: 10.3390/agriculture14040625

Gala-Czekaj D., Gorczyca A., Oleksy A. 2013. Zdrowotność pszenicy twardej odmiany Komnata w zależności od dawki nawoże­nia azotowego. [The health status of durum wheat of cultivar Komnata depending on dose of nitrogen fertilization]. Episteme 21/2013, t. II: 393–403.

Gauch H.G., Piepho H.P., Annicchiarico P. 2008. Statistical analysis of yield trials by AMMI and GGE: further considerations. Crop Science 48 (3): 866–889. DOI: 10.2135/cropsci2007.09.0513

Haliniarz M., Gawęda D., Nowakowicz-Dębek D., Najda A., Chojnacka S., Łukasz J., Wlazło Ł., Różańska-Boczula M. 2020. Evaluation of the weed infestation, grain health, and productivity parameters of two spelt wheat cultivars depending on crop protection intensification and seeding densities. Agriculture 10 (6): 229. DOI: 10.3390/agriculture10060229

Hazell P.B.R. 1989. Changing patterns of variability in world cereal production. s. 13–34. W: Variability in Grain Yields: Implica­tions for Agricultural Research and Policy in Developing Countri (J.R. Anderson, P.B.R. Hazell, red.). John Hopkins University Press, Baltimore.

Kang M.S. 2002. Genotype-environment interaction: Progress and prospects. s. 221–243. W: Quantitative Genetics, Genomics and Plant Breeding (M.S. Kang, red.). CABI Publishing International Wallingford, UK.

Kiecana I., Cegiełko M., Rachoń L., Pastucha A., Wit M., Pojmaj M. 2016. The occurrence of fungi on roots and stem bases of Tri­ticum aestivum ssp. spelta L. Thell. grown under two levels of chemical protection and harmfulness of Fusarium graminearum Schwabe to seedlings of selected genotypes. Acta Agrobotanica 69 (3): 1657. DOI: 10.5586/aa.1657

Kieloch R., Kulon T. 2019. Wpływ intensywności uprawy na zdrowotność roślin oraz zmienność plonowania odmian pszenicy ozimej. Progress in Plant Protection 59 (2): 149–155. DOI: 10.14199/ppp-2019-020

Mądry W., Iwańska M. 2011. Przydatność metod oraz miar statystycznych do oceny stabilności i adaptacji odmian: przegląd lite­ratury. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin 260/261: 193–217. DOI: 10.37317/biul-2011-0035

Niedbała G., Tratwal A., Piekutowska M., Wojciechowski T., Uglis J. 2022. A framework for financing post-registration variety testing system: A case study from Poland. Agronomy 12 (2): 325. DOI: 10.3390/agronomy12020325

Pisarek M., Rozbicki J., Samborski S., Wawryło B., Golba J. 2013. Wpływ wybranych siedmiu czynników agrotechnicznych na produkcyjność pszenicy ozimej w warunkach dużego udziału zbóż w zmianowaniu. cz. II. Plon ziarna i składowe plonu. Frag­menta Agronomica 30 (1): 113–120.

Rachoń L., Szumiło G., Bobryk-Mamczarz A. 2018. Podatność na choroby grzybowe wybranych genotypów pszenicy ozimej w zależności od poziomu agrotechniki. Agronomy Science 73 (1): 29–39. DOI: 10.24326/asx.2018.1.3

Rachoń L., Szumiło G., Machaj H. 2014. Wpływ intensywności technologii uprawy na plonowanie różnych genotypów pszenicy ozimej. Annales UMCS, Sectio E, 69 (3): 32–41. DOI: 10.24326/as.2014.3.4

Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2024. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki­-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2024,6,18.html

Weber R., Bujak H., Zalewski D. 2014. Zmienność plonowania wybranych odmian pszenicy ozimej na Dolnym Śląsku. Studia i Raporty IUNG-PIB 36 (10): 105–119. DOI: 10.26114/sir.iung.2014.36.08

Wójcik-Gront E., Iwańska M., Wnuk A., Oleksiak T. 2021. The analysis of wheat yield variability based on experimental data from 2008–2018 to understand the yield gap. Agriculture 12 (1): 32. DOI: 10.3390/agriculture12010032