W ostatnich latach powierzchnia uprawy ziemniaka w Polsce zmniejszyła się, ale stonka ziemniaczana nadal jest poważnym szkodnikiem powodującym straty w plonach, które mogą sięgać nawet 80%. Intensyfikacji gradacji szkodnika sprzyja ciepła wiosna, ze średnią tem­peraturą powietrza powyżej 15°C oraz umiarkowanymi i regularnymi opadami deszczu, które zapewniają optymalne warunki wzrostu roślin. Celem pracy była ocena stopnia uszkodzeń ziemniaka przez stonkę ziemniaczaną w zależności od warunków atmosferycznych w latach 2009–2019. Analiza dotycząca uszkodzeń ziemniaka powodowanych przez stonkę ziemniaczaną w poszczególnych wojewódz­twach, w latach 2009–2019, opierała się o dane liczbowe dostarczone przez wszystkie wojewódzkie inspektoraty Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Plantacje ziemniaka lustrowano w różnych stadiach rozwojowych ziemniaka, a ocenę szkodliwości stonki ziemniaczanej dokonano w momencie pełnej wegetacji i kwitnienia roślin zestawiając ją z przebiegiem warunków meteorologicznych ze stacji Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Porównanie uszkodzeń ziemniaka spowodowanych żerowaniem stonki ziemniaczanej pokazało, że w latach 2010 oraz 2018–2019, szczególnie na południu kraju, odnotowano najwięcej rejonów z wysokim stopniem znisz­czonych upraw. Zauważono, że w wymienionych latach w czerwcu, wystąpiły niskie miesięczne sumy opadów przy relatywnie wysokiej temperaturze.

In recent years, the area under potato cultivation in Poland has decreased, but the Colorado potato beetle remains a serious pest causing crop losses of up to 80%. The intensification of pest infestation is favored by warm springs, with average air temperatures above 15°C and moderate and regular rainfall, which provide optimal conditions for plant growth. The aim of the study was to assess the extent of potato damage caused by the Colorado potato beetle depending on weather conditions in the years 2009–2019. The analysis of potato damage caused by the Colorado potato beetle in individual provinces in 2009–2019 was based on data provided by all provincial inspectorates of the State Plant Health and Seed Inspection Service. Potato plantations were inspected at various stages of potato development, and the harmfulness of the Colorado potato beetle was assessed at the time of full vegetation and flowering, comparing it with the meteorolo­gical conditions recorded by the Institute of Meteorology and Water Management. A comparison of potato damage caused by Colorado potato beetle feeding showed that in 2010 and 2018–2019, especially in the south of the country, the highest degree of damaged crops was recorded in most regions. It was noted that in June of those years, there were low monthly rainfall totals with relatively high tem­peratures.

Erlichowski T. 2024. Zalecenia zwalczania stonki ziemniaczanej insektycydami zarejestrowanymi na rok 2024. Ziemniak Polski 2: 43–47.

Erlichowski T., Urbanowicz J. 2017. Historia stonki ziemniaczanej w Polsce – od imperialistycznego dywersanta do pospolitego owada. Ziemniak Polski 3: 36–42.

Gronowicz Z., Zielińska A., Kosecka Z. 1992. Wpływ terminu sadzenia i nawożenia azotem na zawartość i plon suchej masy, zawartość białka ogółem oraz witaminy C w bulwach sześciu odmian ziemniaka. Acta Academiae Agriculturae ac Technicae Olstenensis. Agricultura 54: 149–160.

Gruczek T., Nowacki W., Zarzyńska K. 2004. Produkcja ziemniaków w rolnictwie ekologicznym. Krajowe Centrum Doradztwa Rolniczego – Regionalne Centrum Doradztwa, Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Radom, 40 ss.

https://danepubliczne.imgw.pl [dostęp: 20.02.2025].

https://www.agrofagi.com.pl/176,rosliny-rolnicze [dostęp: 13.05.2025].

Jakubowska M., Mrówczyński M., Tratwal A., Erlichowski T. 2017. Pięćdziesiąt lat ochrony ziemniaka przed szkodnikami w Polsce. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 57 (4): 255–265. DOI: 10.14199/ppp-2017-040

Kalbarczyk E., Kalbarczyk R. 2004. Wpływ warunków termicznych i opadowych na agrofenologię ziemniaka średnio wczesnego w Polsce. Acta Agrophysica 3 (1): 65–74.

Kapsa J., Mrówczyński M., Erlichowski T., Gawińska-Urbanowicz H., Matysek K., Osowski J., Pawińska M., Urbanowicz J., Wróbel S. 2014. Ochrona ziemniaka zgodna z zasadami integrowanej ochrony roślin. Cz. II. Metoda zrównoważonej chemicz­nej ochrony ziemniaka. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin 273: 145–159.

Kelm M., Fostiak I., Kadłubiec W. 2010. Czynniki warunkujące zagrożenie upraw ziemniaka przez stonkę ziemniaczaną (Leptino­tarsa decemlineata) Say. Fragmenta Agronomica 27 (1): 62–72.

Kowalska J., Zarzyńska K., Sosnowska D., Holka M. 2024. Instrukcja uprawy ziemniaka ze szczególnym uwzględnieniem ochro­ny w systemie ekologicznym. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 70 ss.

Koźmiński C., Michalska B., Czarnecka M. 1993. Ekstremalne warunki pogodowe. s. 214–220. W: Czynniki plonotwórcze – plo­nowanie roślin (J. Dzieżyc, red.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Wrocław.

Mrówczyński M. (red.). 2013. Integrowana ochrona upraw rolniczych. Tom II. Zastosowanie integrowanej ochrony. Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Poznań, 286 ss. ISBN 978-83-09-01153-5.

Mrówczyński M., Wachowiak H., Erlichowski T. 2016. Ochrona ziemniaków po ewentualnym wycofaniu substancji czynnych środków ochrony roślin. Ziemniak Polski 1: 23–29.

Nowacki W. 2005. Stopień chemizacji w technologii uprawy ziemniaka w Polsce. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 45 (1): 317–324.

Paprocki S., Samul I., Kondratowicz J. 1977. Wpływ gęstości i terminu sadzenia na dynamikę wzrostu i plonowanie ziemniaków. Roczniki Nauk Rolniczych A 102 (3): 89–100.

Pawińska M., Mrówczyński M. 2000. Występowanie i zwalczanie stonki ziemniaczanej (Leptinotarsa decemlineata Say) w latach 1978–1999. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 40 (1): 292–299.

Piekarczyk K., Pruszyński S., Matysiak M. 1984. Masowy pojaw stonki ziemniaczanej (Leptinotarsa decemlineata Say) w 1983 roku, jej zwalczanie i prognoza pojawu w 1984. Materiały 24. Sesji Naukowej Instytutu Ochrony Roślin: 229–242.

Prośba-Białczyk U. 1991. Kształtowanie cech jakościowych i wartości paszowej ziemniaka pod wpływem terminu sadzenia i po­ziomu nawożenia azotem. Akademia Rolnicza, Wrocław, Rozprawy 95, 55 ss.

Roztropowicz S. 1976. Zmiany w rozwoju czterech odmian ziemniaków powodowane niekorzystnymi warunkami wilgotnościo­wymi. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 181: 163–171.

Roztropowicz S., Wardzyńska H. 1975. Reakcja odmian ziemniaka na opóźnienie terminu sadzenia. Synteza doświadczeń wyko­nanych w Instytucie Ziemniaka w latach 1967–1970. Ziemniak Polski 1: 131–170.

Rykaczewska K. 2015. Wpływ wysokiej temperatury w różnych stadiach rozwoju ziemniaka na plon i występowanie defektów fizjologicznych bulw. Ziemniak Polski 4: 24–29.

Szwedziak K., Rut J. 2008. Technika oceny i modelowanie statystyczne stopnia uszkodzeń ziemniaka przez stonkę ziemniaczaną. Inżynieria Rolnicza 6 (104): 203–210.

Śnieg L., Ludko M. 1995. Reakcja odmian ziemniaka na opóźnienie terminu sadzenia na Pomorzu Zachodnim. Roczniki Nauk Rolniczych A 111 (1–2): 117–126.

Tratwal A., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Wielkopolan B. 2014. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2014 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2015. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 126 ss.

Tratwal A., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Wielkopolan B. 2015. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2015 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2016. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 120 ss.

Tratwal A., Baran M. 2018. The role of guidelines in pest monitoring and warning systems in integrated pest management. Journal of Plant Protection Research 58 (3): 211–214. DOI: 10.24425/122941

Tratwal A., Jakubowska M., Roik K., Baran M., Wielkopolan B., Strażyński P. 2016. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2016 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2017. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 122 ss.

Tratwal A., Jakubowska M., Roik K., Baran M., Wielkopolan B., Strażyński P. 2017. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2017 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2018 (A. Tratwal, red.). Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 122 ss.

Tratwal A., Jakubowska M., Roik K., Baran M., Wielkopolan B., Strażyński P. 2018. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2018 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2019 (A. Tratwal, red.). Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 116 ss.

Walczak F. 2010. Monitoring agrofagów dla potrzeb integrowanej ochrony roślin uprawnych. Fragmenta Agronomica 27 (4): 147–154.

Walczak F., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Tratwal A., Wielkopolan B., Złotkowski J. 2011. Stan fitosanitarny roślin upraw­nych w Polsce w roku 2011 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2012. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 110 ss.

Walczak F., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Tratwal A., Wielkopolan B., Złotkowski J. 2012. Stan fitosanitarny roślin upraw­nych w Polsce w roku 2012 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2013. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 122 ss.

Walczak F., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Tratwal A., Wielkopolan B., Złotkowski J. 2013. Stan fitosanitarny roślin upraw­nych w Polsce w roku 2013 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2014. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 120 ss.

Walczak F., Bandyk A., Jakubowska M., Roik K., Tratwal A., Złotkowski J. 2010. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2010 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2011. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 110 ss.

Walczak F., Jakubowska M., Rosiak K., Tratwal A., Złotkowski J. 2009. Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w roku 2009 i spodziewane wystąpienie agrofagów w 2010. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 110 ss.

Walczak F., Tratwal A. 2008. Zmiany klimatyczne jako czynnik wpływający na znaczenie gospodarcze agrofagów roślin rolni­czych. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (3): 808–813.

Walczak F., Tratwal A., Bocianowski J. 2015. Effect of changes in precipitation and temperature on selected agrophage risk in Poland, 1965–2009. Polish Journal of Environmental Studies 24 (1): 325–332. DOI: 10.15244/pjoes/27820

Wójtowicz A., Mrówczyński M. 2016. Poradnik sygnalizatora ochrony ziemniaka. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań: 69–79.

Zielińska A., Gronowicz Z. 1992. Wpływ terminu i gęstości sadzenia na plonowanie odmian ziemniaka Bogna, Foka i Ceza. Acta Academiae Agriculturae ac Technicae Olstenensis. Agricultura 54: 195–204.

Zwolińska-Niedźwiadek N. 2010. Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata Say) – zagrożenie dla polskich upraw ziem­niaków. Nowości Warzywnicze 52 (9): 89–90.