Progress in Plant Protection

Dwarf spurge (Euphorbia exigua L.) in the Cieszyńskie Foothills – present state and degree of severity
Wilczomlecz drobny (Euphorbia exigua L.) na Pogórzu Cieszyńskim – stan aktualny i stopień zagrożenia

Eugeniusz Chwastek, e-mail: gienekbiolog@wp.pl

III Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego, Elfów 62, 43-100 Tychy , Polska

Robert Idziak, e-mail: robert.idziak@up.poznan.pl

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Dojazd 11, 60-632 Poznań, Polska

Hubert Waligóra, e-mail: hubert.waligora@up.poznan.pl

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Dojazd 11, 60-632 Poznań, Polska

Piotr Szulc, e-mail: piotr.szulc@up.poznan.pl

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Dojazd 11, 60-632 Poznań, Polska
Abstract

The studies on segetal communities and weed species occurring within them have been conducted in Cieszyńskie Foothills since the first decade of the 21st century. There are soils with a high content of limestone, which allows to format calcophilic communities from Caucalidionlappulae alliance. One of the species representing this association is archeophyte dwarf spurge (Euphorbia exigua L.). In Cieszyńskie Foothills it has been recorded since the 19th century and in various periods of the 20th century as well in most crops, such as spring cereal mixtures, spring barley, spring and winter wheat, occasionally in maize and potato. Changes in crops structure – abandonment of root crops in favour of maize and winter rape or changes in cereal cultivation (new technologies, herbicides) lead to decrease in potential habitats for dwarf spurge.

 

Badania zespołów segetalnych i występujących w nich gatunków chwastów są prowadzone na Pogórzu Cieszyńskim od pierwszej dekady 21. wieku. Występują tu gleby o dużej zawartości wapieni (margle i łupki cieszyńskie), co pozwala na kształtowanie się kalcyfilnych zespołów ze związku Caucalidionlappulae. Jednym z gatunków charakterystycznych dla tego związku jest archeofit – wilczomlecz (ostromlecz) drobny (Euphorbia exigua L.). Na Pogórzu Cieszyńskim notowany był już od końca 19. wieku oraz w różnych okresach 20. wieku w większości upraw rolniczych, tj. mieszankach zbóż jarych, jęczmieniu jarym, pszenicy jarej, pszenicy ozimej, sporadycznie w kukurydzy i ziemniaku. Zmiany w strukturze zasiewów – zaniechanie upraw roślin okopowych na rzecz zwiększających się powierzchni upraw kukurydzy na ziarno i rzepaku ozimego oraz zmiany w zasiewach zbóż (nowe technologie i stosowane herbicydy) powodują zmniejszanie się potencjalnych siedlisk dla tego gatunku.

Key words
segetal communisties; calcophilic species; cereals; rendzinas soil; zbiorowiska segetalne; gatunki wapieniolubne; uprawy zbóż; gleby rędzinowe
References

Buława W. 1976. Flora i zbiorowiska roślinne wyrobisk pokamieniołomowych wapiennych na Pogórzu Cieszyńskim. Uniwersytet Łódzki (manuskrypt).

 

Chwastek E. 2008. Zbiorowiska segetalne Pogórza Cieszyńskiego [online]. Uniwersytet Śląski, Katowice, 149 ss. https://sbc.org.pl/Content/12088/doktorat2900.pdf [dostęp: 14.11.2019].

 

Formanek E. 1887. Kvetna Moravy a rakouskeho Šlezska. Nakl. Spisovatelovym, Brno, s. 1474.

 

Jasiewicz A. (red.). 1992. Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków, s. 149–150.

 

Kącki Z., Dajdok Z., Szczęśniak E. 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska. s. 9–65. W: Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska (Z. Kącki, red.). Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski, PTPP Pro Natura, Wrocław.

 

Kolbenhayer K. 1982. Vorarbeitenzur Flora von Teschen und Bielitz. Verhandlungen der Zoologisch-Botanischen Gesellschaft in Wien 12.

 

Komsta Ł. 2016. Rewizja matematyczna siatki geobotanicznej ATPOL – propozycja algorytmów konwersji współrzędnych. [ATPOL geobotanical grid revisited – a proposal of coordinate conversion algorithms]. Agronomy Science 71 (1): 31–37.

 

Lazar J. 1962. Gleby województwa katowickiego. Śląski Instytut Naukowy, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.

 

Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 537 ss.

 

Matuszkiewicz W. 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 99 ss.

 

Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. Flowering plants and pteridiophytes of Poland. A checklist. Series: Biodiversity of Poland, Vol. 1. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków, 442 ss. ISBN 83-85444-83-1.

 

Naks P. 2010. Flora Pogórza Cieszyńskiego i północnej części Kotliny Ostrawskiej oraz jej aspekty geobotaniczne. Zakład Taksonomii Roślin i Fitogeografii. Uniwersytet Jagielloński, Kraków. Manuskrypt pracy doktorskiej, 282 ss.

 

Nowak A., Nowak S., Spałek K. 2008. Red list of vascular plants of Opole province. Nature Journal 41: 141–158.

 

Oborny A. 1885. Flora von Mähren und Österr. Schlesien. 2. Commissionsverlag der k.k. Hof-Buchhandlung C. Winiker, Brünn, s. 761–1258.

 

Pawłowski B. 1972. Skład i budowa zbiorowisk roślinnych oraz metody ich badania. s. 237–268. W: Szata roślinna Polski, T. I (W. Szafer, K. Zarzycki, red.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

 

Pelc S. 1967. Rośliny naczyniowe Pogórza Cieszyńskiego. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. WSP w Krakowie 28: 109–208.

 

Pender K., Szczęśniak E. 2011. Euphorbia exigua (Euphorbiaceae) na Dolnym Śląsku – stan aktualny i stopień zagrożenia. Acta Botanica Silesiaca, Supplementum 1: 120–122.

 

Schube T. 1903. Die Verbreitung der Gefässpflanzen in Schlesien preussischen und österreichischen Anteils. R. Nischkowsky Verl., Breslau, 361 ss.

 

Schube T. 1904. Flora von Schlesien preussischen und österreichischen Anteils. W.G. Korn Breslau, 456 ss.

 

Smith A.R., Tutin T.G. 1968. Euphorbia. s. 213–216. W: Flora Europaea. Vol. 2 (T.G. Tutin, V.H. Heywood, N.A. Bureges, D.M. Moore, D.H. Valentine, S.M. Walters, D.A. Webb, red.). Rosaceaeto Umbelliferae-Cambridge University Press, Cambridge.

 

Wimmer F. 1857. Flora von Schlesien. Verl. Von F. Hirt, Breslau, 695 ss.

 

Woźniak A., Soroka M. 2015. Syntaksonomiczna ocena zbiorowisk chwastów w zasiewach żyta (Secale cereale L.) na polach ukraińskiego Roztocza. [Syntaxonomic evaluation of weed communities in rye in the Ukrainian Roztocze]. Fragmenta Agronomica 32 (2): 97–110.

 

Zając M. 1989. Flora południowej części Kotliny Oświęcimskiej i Pogórza Śląskiego. [Flora of the southern part of the Oświęcim Basin and Silesian Foothills]. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielońskiego, Prace Botaniczne 19, 199 ss.

 

Zając M., Zając A., Tokarska-Guzik B. 2009. Extinct and endangered archaeophytes and the dynamics of their diversity in Poland. Biodiversity Research and Conservation 13 (1): 17–24. DOI: 10.2478/v10119-009-0004-4

 

Progress in Plant Protection (2019) 59: 232-236
First published on-line: 2019-12-12 13:41:41
http://dx.doi.org/10.14199/ppp-2019-030
Full text (.PDF) BibTeX Mendeley Back to list