Winter oilseed rape (Brassica napus L.) is an important crop plant, with production steadily increasing over the years. However, its cultivation is exposed to high yield losses due to the pest and pathogen occurrences, as well as threats posed by the weeds. Therefore, in order to obtain high and safe yields proper chemical protection is necessary in accordance with the principles of integrated pest management. The aim of this study was to assess the occurrence of pesticide residues in winter oilseed rape seed samples originating from the official control of plant protection products during the four year period. Totally in the years 2016–2019, 238 samples were analyzed using the chromatography technique: GC-ECD/NPD, GC-MS/MS, LC-MS/MS. The control programme included the detection of 447 active substances in 2016 up to 514 in 2019. Pesticide residues were recorded in 41% of samples, the exceedances of the Maximum Residue Levels (MRLs) in two samples (0.8%). Epoxiconazole, methiocarb and triflusulfuron-methyl residues, the active substances of plant protection products not recommended for protection of winter oilseed rape were found in four (1.7%) samples. The most frequently detected pesticides were glyphosate (33 samples; 0.020–0.270 mg/kg), tebukonazole (21 samples; 0.005–0.042 mg/kg), boscalid (11 samples; 0.005–0.034 mg/kg), tetraconazole (10 samples; 0.007–0.034 mg/kg) and pirimiphos-methyl (10; 0.011–0.145 mg/kg). The obtained results show that winter oilseed rape is properly protected and incompatibilities are incidental.

Rzepak ozimy (Brassica napus L.) jest ważną rośliną uprawną, której produkcja na przestrzeni lat systematycznie wzrasta. Jednak jego uprawa narażona jest na duże straty plonów z powodu występowania szkodników i patogenów, a także zagrożeń stwarzanych przez chwasty. Dlatego też, aby uzyskać wysokie i bezpieczne plony, niezbędna jest prawidłowa chemiczna ochrona prowadzona zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin. Celem pracy była ocena występowania pozostałości środków ochrony roślin (ś.o.r.) w próbkach nasion rzepaku ozimego pochodzących z urzędowej kontroli w czteroletnim okresie. Łącznie w latach 2016–2019 analizie poddano 238 próbek technikami chromatograficznymi: GC-ECD/NPD, GC-MS/MS, LC-MS/MS. Program badań obejmował oznaczenie od 447 substancji czynnych w roku 2016 do 514 w 2019. Pozostałości ś.o.r. stwierdzono w 41% próbek, przekroczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości w dwóch próbkach (0,8%). W czterech próbkach (1,7%) nasion rzepaku wykryto substancje czynne ś.o.r. niezalecane w tej uprawie: metiokarb, epoksykonazol i triflusulfuron metylowy. Najczęściej oznaczany był glifosat (33 próbki; 0,020–0,270 mg/kg), tebukonazol (21 próbek; 0,005–0,042 mg/kg), boskalid (11 próbek; 0,005–0,034 mg/kg), tetrakonazol (10 próbek; 0,007–0,034 mg/kg) i pirymifos metylowy (10 próbek; 0,011–0,145 mg/kg). Uzyskane wyniki wskazują, iż rzepak ozimy jest chroniony prawidłowo, a niezgodności są incydentalne.

Bartkowiak-Broda I. 2002. Wzajemny związek postępu w agrotechnice i hodowli rzepaku. [Reciprocal relationship between progress in agronomical practices and breeding of winter rapeseed]. Rośliny Oleiste – Oilseed Crop 23 (1): 61–71.

Cwalina-Ambroziak B., Głosek M., Stępień A. 2014. Patogeny rzepaku ozimego uprawianego w trzech technologiach produkcji. [Pathogens of winter rapeseed cultivated in three production systems]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 54 (4): 444–450. DOI: 10.14199/ppp-2014-075

Dixon FL., Clay DV., Willoughby I. 2006. The efficacy of pre-emergence herbicides on problem weeds in woodland regeneration. Crop Protection 25: 259–268. DOI: 10.1016/j.cropro.2005.04.014

EU Pesticides database. https://ec.europa.eu/food/plant/pesticides/eu-pesticides-database/ [dostęp: 18.09.2019].

FAOSTAT 2016. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://www.fao.org/home/en [dostęp: 18.09.2019].

GUS 2018. Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych w 2017 roku. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 86 ss.

Jajor E., Mrówczyński M. (red). 2013. Metodyka integrowanej ochrony rzepaku ozimego i jarego dla producentów. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań, 64 ss.

Kaczyński P. 2017. Large-scale multi-class herbicides analysis in oilseeds by rapid one-step QuEChERS-based extraction and clean-up method using liquid chromatography-tandem mass spectrometry. Food Chemistry 230: 411–422. DOI: 10.1016/j.foodchem.2017.03.076

Ławicki A., Hrynko I. 2018. Pozostałości środków ochrony roślin w pomidorach uprawianych pod osłonami. [Pesticide residues in tomatoes grown under covers]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 58 (2): 141–147. DOI: 10.14199/ppp-2018-01

Łozowicka B., Bułatowicz A. 2009. Wybrane aspekty chemicznej ochrony zbóż i rzepaku w północno-wschodniej Polsce. [Selected aspects of chemical protection of cereal and rape in north-eastern Poland]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 49 (3): 1547–1552.

Łozowicka B., Hrynko I., Rutkowska E., Jankowska M., Kaczyński P. 2014. Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych wyprodukowanych w północno-wschodniej Polsce (2013). [Pesticide residues in crops produced in the north-eastern Poland]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 54 (3): 319–325. DOI: 10.14199/ppp-2014-052

Łozowicka B., Jankowska M., Rutkowska E., Kaczyński P. 2009. Comparison of two preparation procedures for determination of pesticides residues in oilseed rape by gas chromatography. Analytical Chemistry 54: 367–387.

Łozowicka B., Kaczyński P. 2013. Liquid chromatographic determination of glyphosate and aminomethylphosphonic acid residues in rapeseed with MS/MS detection or derivatization/fluorescence detection. Open Chemistry 13 (1): 1011–1019. DOI: 10.1515/chem-2015-0107

Matyjaszczyk E., Sobczak J., Adamska H. 2018. Chemiczna ochrona rzepaku w Polsce i krajach sąsiednich. [Chemical protection of oilseed rape in Poland and neighboring countries]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 58 (3): 174–180. DOI: 10.14199/ppp-2018-022

Nowacka A., Gnusowski B., Walorczyk S., Drożdżyński D., Raczkowski M., Hołodyńska A., Frąckowiak D., Ziółkowski A., Przewoźniak M., Rzeszutko U., Domańska I., Pszczolińska K., Łozowicka B., Kaczyński P., Rutkowska E., Jankowska M., Hrynko I., Szpyrka E., Rupar J., Matyaszek A., Kurdziel A., Podbielska M., Słowik-Borowiec M., Szponik M. 2015. Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych (rok 2013). [Pesticide residues in agricultural crops (2013)]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 55 (4): 423–439. DOI: 10.14199/ppp-2015-071

Rozporządzenie WE 2005. Rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 23 lutego 2005 roku z późn. zm. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG (Dz. Urz. L 70, str. 1 z 16.03.2005).

Rusch A., Valantin-Morison M. 2013. Effect of nitrogen fertilization, cultivar and species on incidence of two major pests of winter oilseed rape (Brassica napus L.): the pollen beetle (Meligethes aeneus F.) and the stem weevil (Ceutorhynchus napi Gyl.). IOBC/WPRS Bulletin 92: 39–44.

SANTE/11945/2015. Guidance document on analytical quality control and method validation procedures for pesticides residues analysis in food and feed. Supersedes SANCO/12571/2013. Implemented by 01/01/2016.

SANTE/11813/2017. Guidance document on analytical quality control and method validation procedures for pesticide residues and analysis in food and feed. Supersedes SANTE/11813/2017. Implemented by 01/01/2018.

Skellern M.P., Cook S.M. 2017. The potential of crop management practices to reduce pollen beetle damage in oilseed rape. Arthropod-Plant Interactions 12 (6): 867–879. DOI: 10.1007/s11829-017-9571-z

Tan S., Evans R., Singh B. 2006. Herbicidal inhibitors of amino acid biosynthesis and herbicide tolerant crops. Amino Acids 30: 195–204. DOI: 10.1007/s00726-005-0254-1

Tomlin C.D.S. 2003. The Pesticide Manual. Thirteenth edition. British Crop Protection Council, Hampshire, UK, 1250 ss.

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin. 2004. Dz.U. Nr 11, poz. 94, z późn. zm.

Weber Z., Karolewski Z. 2001. Wpływ wybranych fungicydów triazolowych na wzrost roślin rzepaku ozimego oraz na ich ochronę przed chorobotwórczymi grzybami. [Influence of some selected triazole fungicides on winter oilseed rape growth and their protection against patogenic fungi]. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 41 (1): 773–775.

www.gov.pl/web/rolnictwo/wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin [dostęp: 18.09.2019].

www.ior.bialystok.pl/s,oferta-badan,19.html