W pracy przedstawiono wybrane aspekty zmian w nawożeniu w latach 2006–2021. W tym okresie nie zwiększyła się ilość próbek gleby badanych w Okręgowych Stacjach Chemiczno-Rolniczych i wciąż pozostaje ona na niskim poziomie. Nieznacznie wzrosło zużycie nawozów wapniowych, co jest efektem wprowadzenia dopłat do wapnowania. Wciąż utrzymują się niewłaściwe proporcje w stosowaniu składników pokarmowych: dominacja azotu i niewystarczające dawki potasu. Zdecydowana większość producentów rolnych ustala dawki nawozów w sposób przypadkowy. W praktyce rolniczej upowszechnia się uprawa pasowa, aplikacja dolistna krzemu, a także stosowanie preparatów bakteryjnych. Od 1 sierpnia 2021 roku można stosować wyłącznie mocznik w formie granulowanej z inhibitorem ureazy lub powłoką biodegradowalną. Konieczne jest pilne zrewidowanie celów Zielonego Ładu, tak aby nie ograniczały one produkcji żywności, co powinno być obecnie podstawowym celem rolnictwa w Unii Europejskiej ze względu na wojnę na Ukrainie i masowy napływ emigrantów.

The paper presents selected aspects of changes in fertilization in the years 2006–2021. During this period, the number of soil samples tested at the Regional Chemical and Agricultural Stations did not increase, and it still remains at a low level. The consumption of calcium fertilizers increased slightly, which is the result of the introduction of subsidies for liming. There are still the wrong proportions in the use of nutrients: the dominance of nitrogen and insufficient doses of potassium. The vast majority of agricultural producers set the doses of fertilizers at random. In agricultural practice, strip-tillage, foliar application of silicon and the use of bacterial preparations are becoming popular. From August 1, 2021, only granular urea with a urease inhibitor or a biodegradable coating may be used. It is urgent to revise the goals of the Green Deal so that they do not restrict food production, which should now be the primary goal of agriculture in the European Union due to the war in Ukraine and the massive influx of emigrants.

Artyszak A. 2017. Możliwości wykorzystania krzemu do dokarmiania dolistnego buraka cukrowego. Wydawnictwo Wieś Jutra, Warszawa, 128 ss.

Artyszak A. 2021. Wpływ aplikacji dolistnej nawozu zawierającego krzem i wapń na plonowanie oraz jakość technologiczną korzeni buraka cukrowego. [Effect of foliar application of a fertilizer containing silicon and calcium on the yield and technological quality of sugar beet roots]. Progress in Plant Protection 61 (3): 195–200. DOI: 10.14199/ppp-2021-021

Artyszak A., Gozdowski D. 2020a. Is it possible to replace part of the mineral nitrogen dose in maize for grain by using growth activators and Plant Growth-Promoting Rhizobacteria? Agronomy 10 (11): 1647. DOI: 10.3390/agronomy10111647

Artyszak A., Gozdowski D. 2020b. The effect of growth activators and Plant Growth-Promoting Rhizobacteria (PGPR) on the soil properties, root yield, and technological quality of sugar beet. Agronomy 10 (9): 1262. DOI: 10.3390/agronomy10091262

Artyszak A., Gozdowski D. 2021a. Influence of various forms of foliar application on root yield and technological quality of sugar beet. Agriculture 11 (8): 693. DOI: 10.3390/agriculture11080693

Artyszak A., Gozdowski D. 2021b. Is it possible to maintain the quantity and quality of winter wheat grain by replacing part of the mineral nitrogen dose by growth activators and Plant Growth-Promoting Rhizobacteria (PGPR)? Sustainability 13 (11): 5834. DOI: 10.3390/su13115834

Artyszak A., Gozdowski D. 2021c. Application of growth activators and Plant Growth-Promoting Rhizobacteria as a method of introducing a “farm to fork” strategy in crop management of winter oilseed. Sustainability 13 (6): 3562. DOI: 10.3390/su13063562

Artyszak A., Gozdowski D., Siuda A. 2021. Effect of the application date of fertilizer containing silicon and potassium on the yield and technological quality of sugar beet roots. Plants 10 (2): 370. DOI: 10.3390/plants10020370

Bank danych lokalnych GUS. https://bdl.stat.gov.pl/ [dostęp: 15.03.2022].

Borawska-Jarmułowicz B., Mastalerczuk G., Janicka M., Wróbel B. 2022. Effect of silicon-containing fertilizers on the nutritional value of grass–legume mixtures on temporary grasslands. Agriculture 12 (2): 145. DOI: 10.3390/agriculture12020145

Coskun D., Deshmukh R., Sonah H., Menzies J.G., Reynolds O., Ma J.F., Kronzucker H.J., Richard Béelanger R.R. 2019. The controversies of silicon’s role in plant biology. New Phytologist 221 (1): 67–85. DOI: 10.1111/nph.15343

Górski D., Gaj R., Ulatowska A., Miziniak W. 2022. Effect of strip-till and variety on yield and quality of sugar beet against conventional tillage. Agriculture 12 (2): 166. DOI: 10.3390/agriculture12020166

Grzebisz W., Barłóg P., Waszak M., Łukowiak R. 2007. Homeostaza żywieniowa a odporność roślin uprawnych na stresy biotyczne. [Nutritional homeostasis and plant crops resistance to biotic stresses]. Fragmenta Agronomica (XXIV) 3 (95): 136–143.

Guntzer F., Keller C., Meunier J.-D. 2012a. Benefits of plant silicon for crops: a review. Agronomy for Sustainable Development 32 (1): 201–213. DOI: 10.1007/s13593-011-0039-8

Guntzer F., Keller C., Poulton P.R., McGrath S.P., Meunier J.D. 2012b. Long-term removal of wheat straw decreases soil amorphous silica at Broadbalk, Rothamsted. Plant and Soil 352 (1–2): 173–184. DOI: 10.1007/s11104-011-0987-4

Kowalska J., Jakubowska M., Nowaczyk R. 2018. The effect of silicon application on growth of spring wheat under organic farming. [Wpływ stosowania krzemu na wzrost pszenicy jarej w systemie rolnictwa ekologicznego]. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 63 (3): 20–23.

Kowalska J., Tyburski J., Bocianowski J., Krzymińska J., Matysiak K. 2020a. Methods of silicon application on organic spring wheat (Triticum aestivum L. spp. vulgare) cultivars grown across two contrasting precipitation years. Agronomy 10 (11): 1655. DOI: 10.3390/agronomy10111655

Kowalska J., Tyburski J., Jakubowska M., Krzymińska J. 2020b. Effect of different forms of silicon on growth of spring wheat cultivated in organic farming system. Silicon 13 (9): 211–217. DOI: 10.1007/s12633-020-00414-4

Kowalska J., Tyburski J., Krzymińska J., Jakubowska M. 2021. Effects of seed treatment with mustard meal in control of Fusarium culmorum Sacc. and the growth of common wheat (Triticum aestivum ssp. vulgare). European Journal of Plant Pathology 159 (2): 327–338. DOI: 10.1007/s10658-020-02165-9

Krzymińska J. 2021. Ocena przydatności mikroorganizmów i krzemu do zaprawiania ziarna pszenicy z przeznaczeniem dla rolnictwa ekologicznego. [Usefulness of microorganisms and silicon for the treatment of wheat seeds in organic farming]. Progress in Plant Protection 61 (1): 62–67. DOI: 10.14199/ppp-2021-007

Niewiadomska A., Sulewska H., Wolna-Maruwka A., Ratajczak K., Waraczewska Z., Budka A. 2020. The influence of bio-stimulants and foliar fertilizers on yield, plant features, and the level of soil biochemical activity in white lupine (Lupinus albus L.) cultivation. Agronomy 10 (1): 150. DOI: 10.3390/agronomy10010150

Ochrona środowiska 2010–2021. GUS, Warszawa.

Powierzchnia upraw w gminach. https://rejestrupraw.arimr.gov.pl/ [dostęp: 12.03.2022].

Radkowski A., Radkowska I. 2018. Effects of silicate fertilizer on seed yield in timothy-grass (Phleum pratense L.). Ecological Chemistry and Engineering. S 25 (1): 169–180. DOI: 10.1515/eces-2018-0012

Radkowski A., Sosin-Bzducha E., Radkowska I. 2017. Effects of silicon foliar fertilization of meadow plants on nutritional value of silage fed to dairy cows. Journal of Elementology 22 (4): 1311–1322. DOI: 10.5601/jelem.2017.22.1.1331

Rocznik statystyczny rolnictwa 2009–2022. GUS, Warszawa.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2018 r. w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U. 2018 poz. 1339).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2020 r. w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U. 2020 poz. 243).

Rusek P., Rutkowska B., Szulc W., Schab S., Łabętowicz J., Stępień W., Biskupski A., Niedziński T. 2016. Technologia wytwarzania nawozów NPS(M) na bazie superfosfatu mocznikowego. Cz. I, Ocena wpływu nawozów na rozwój systemu korzeniowego kukurydzy w warunkach wgłębnego ich stosowania. [The urea superphosphate-based NPS(M) fertilizer production technology. Part 1, The evaluation of fertilizer effect on development of maize root system after sub-soil application of the fertilizer]. Przemysł Chemiczny 95 (5): 1020–1024. DOI: 10.15199/62.2016.5.26

Sienkiewicz-Cholewa U. 2021. Reakcja pszenicy jarej rosnącej w stresie suszy na dolistne i doglebowe stosowanie krzemu. [Response of spring wheat grown in drought stress to foliar and soil silicon application]. Progress in Plant Protection 61 (3): 207–213. DOI: 10.14199/ppp-2021-023

Sulewska H., Niewiadomska A., Ratajczak K., Budka A., Panasiewicz K., Faligowska A., Wolna-Maruwka A., Dryjański L. 2020. Changes in Pisum sativum L. plants and in soil as a result of application of selected foliar fertilizers and biostimulators. Agronomy 10 (10): 1558. DOI: 10.3390/agronomy10101558

Tobiasz-Salach R., Krochmal-Marczak B., Bobrecka-Jamro D. 2018. Ocena wpływu nawożenia dolistnego na plonowanie i skład chemiczny nasion gryki (Fagopyrum esculentum Moench). [Evaluating the influence of foliar fertilization on the yield and chemical composition of buckwheat (Fagopyrum esculentum Moench)]. Fragmenta Agronomica 35 (1): 106–114. DOI: 10 26374/fa.2018.35.10

Trawczyński C. 2018. The effect of foliar preparation with silicon on the yield and quality of potato tubers in compared to selected biostymulators. [Wpływ dolistnego preparatu krzemowego na plon i jakość bulw ziemniaka w porównaniu do wybranych biostymulatorów]. Fragmenta Agronomica 35 (4): 113–122. DOI: 10.26374/fa.2018.35.47

Trawczyński C. 2021. Ocena plonowania i jakości bulw po aplikacji dolistnej krzemu i mikroelementów. [Assess of tuber yield and quality after foliar application of silicon and microelements]. Agronomy Science LXXVI (1): 9–20. DOI: 10.24326/as.2021.1.1

Tripathi D.K., Singh V.P., Lux A., Vaculik M. 2020. Silicon in plant biology: from past to present, and future challenges. Journal of Experimental Botany 71 (21): 6699–6702. DOI: 10.1093/jxb/eraa448

Zajączkowska A., Korzeniowska J. 2021. Reakcja pszenicy rosnącej na glebie zanieczyszczonej miedzią na doglebowe nawożenie krzemem. [Response of wheat grown on copper-contaminated soil to soil silicon fertilization]. Progress in Plant Protection 61 (1): 31–39. DOI: 10.14199/ppp-2021-004

Zajączkowska A., Korzeniowska J., Sienkiewicz-Cholewa U. 2020. Effect of soil and foliar silicon application on the reduction of zinc toxicity in wheat. Agriculture 10 (11): 522. DOI: 10.3390/agriculture10110522

Zamojska J., Danielewicz J., Jajor E., Wilk R., Horoszkiewicz-Janka J., Dworzańska D., Węgorek P., Korbas M., Bubniewicz P., Ciecierski W., Narkiewicz-Jodko J. 2018. The influence of foliar application of silicon on insect damage and disease occurrence in field trials. Fresenius Environmental Bulletin 27 (5A): 3300–3305.